شپش سر و درمان آن
شپش سر چیست و چگونه درمان می‌شود؟
علت، علائم و بهترین روش‌های درمان خانگی و دارویی
شپش سر یکی از شایع‌ترین انگل‌های پوستی در کودکان و افراد فعال اجتماعی است. داشتن شپش الزاما به معنای کثیفی نیست؛ بلکه مهم‌ترین راه انتقال، تماس مستقیم سر به سر و استفاده از وسایل مشترک است. در این مقاله به‌صورت مرحله‌به‌مرحله علت‌ها، علائم، روش تشخیص، درمان‌های خانگی و دارویی و نکات مهمی که در این باره باید بدانید گفته شده .
1.علت‌های ابتلا به شپش سر
•تماس مستقیم سر به سر: رایج‌ترین راه انتقال. بازی کودکان، بغل کردن یا خوابیدن کنار یکدیگر.
•استفاده مشترک از وسایل شخصی: شانه، برس، کلاه، حوله، روبالشی، هدفون.
•محیط‌های بسته و جمعی: مهدکودک‌ها، مدارس، خوابگاه‌ها، اردوها و سالن‌های ورزشی.
•ویژگی‌های مو: موهای بلند و پرپشت، محل مناسبی برای پنهان شدن و تخم‌گذاری شپش هستند.
•زمان تأخیر علائم: خارش ممکن است چند روز یا حتی یک هفته بعد از انتقال ظاهر شود
2. علائم دقیق و روش‌های تشخیص شپش به شرح زیر است:
علائم کلیدی در تشخیص قطعی سپش
•خارش شدید و مداوم، به‌ویژه پشت گوش و گردن.
•احساس حرکت در موها (حس قلقلک یا خزیدن).
•وجود تخم (رشک/نیت): بیضی، چسبیده به ساقه مو، معمولاً ۱–۲ سانتی‌متر از پوست سر.
•وجود شپش زنده: حشرات کوچک (۲–۳ میلی‌متر) که سریع حرکت می‌کنند.
•زخم یا قرمزی ناشی از خاراندن: احتمال عفونت ثانویه
روش‌های تشخیص مرحله‌به‌مرحله
1.بررسی زیر نور مناسب: مو را به بخش‌های کوچک تقسیم کنید و به‌ویژه پشت گوش و گردن را نگاه کنید.
2.استفاده از شانه دندانه‌ریز فلزی: مو را مرطوب کنید (آب یا نرم‌کننده) و از ریشه تا نوک شانه بزنید؛ بعد از هر بار، محتویات شانه را روی دستمال سفید یا کاسه آب سفید خالی کنید.
3.تأیید توسط پزشک/میکروسکوپ: در صورت تردید، نمونه مو توسط پزشک بررسی شود
3. درمان‌های خانگی مؤثر (مرحله به مرحله)
مناسب برای موارد خفیف تا متوسط یا مکمل درمان دارویی.
روش A
روغن نارگیل / روغن زیتون (خفه‌سازی شپش)
قدم‌ها:
1.تمام پوست سر و موها را با روغن کامل آغشته کنید.
2.کلاه نایلونی یا کیسه روی سر بگذارید و ۶–۸ ساعت (یا شب تا صبح) بگذارید بماند.
3.صبح با شانه دندانه‌ریز شانه بزنید و شپش و تخم‌ها را خارج کنید.
4.مو را با شامپو بشویید. این عمل را هر ۳–۴ روز تکرار کنید تا ۲ هفته.
نکات: برای جلوگیری از چسبندگی روغن، بعد از شانه‌کشی مو را با شامپوی معمولی شستشو دهید.
روش B
سرکه سیب یا سرکه سفید (شل کردن چسب تخم)
قدم‌ها:
1.سرکه و آب را ۱:۱ مخلوط کنید.
2.روی موها اسپری کنید و ۲۰–۳۰ دقیقه صبر کنید.
3.سپس با شانه دندانه‌ریز شانه بزنید و موها را بشویید.
4.این کار را هر ۲–۳ روز تکرار کنید تا تخم‌ها کاهش یابند.
روش C
روغن درخت چای (ضد انگل طبیعی)
قدم‌ها:
1.۸–۱۲ قطره روغن درخت چای را با ۲ قاشق روغن حامل (نارگیل یا زیتون) مخلوط کنید.
2.۳۰–۴۵ دقیقه روی سر بمالید، سپس شانه و شستشو.
3.هفته‌ای ۲–۳ بار تکرار شود.
روش D
گرما (سشوار/اتو مو) — تکمیلی
•قبل از شانه‌کشی، میتوانید موها را با سشوار گرم (بدون تماس مستقیم با پوست) گرم کنید تا برخی شپش‌ها کشته شوند. مراقب بسوزاندن پوست باشید.
ضدعفونی وسایل در خانه
•شانه، برس و کلاه‌ها را در آب داغ (بیش از ۶۰°C) بشویید.
•ملافه و لباس‌ها را با آب داغ بشویید و در آفتاب خشک کنید.
•وسایلی که قابل شستشو نیستند را ۳–۴ روز داخل کیسه‌ی در بسته قرار دهید تا شپش‌ها بمیرند.
2. درمان‌های دارویی و محصولات داروخانه‌ای
در موارد متوسط تا شدید یا وقتی روش‌های خانگی مؤثر نبودند.
شامپوها و لوسیون‌های رایج
•پرمترین (Permethrin 1%): اولین انتخاب معمول. طبق دستور روی مو بمالید و پس از زمان مشخص شستشو کنید؛ معمولاً تکرار بعد از ۷–۱۰ روز لازم است.
•مالاتیون (Malathion 0.5%): برای موارد مقاوم؛ با احتیاط استفاده شود.
•دایمتیکون (Dimethicone): محصولاتی که مکانیسم خفگی دارند؛ ایمن‌تر و مناسب کودکان.
•لندان (Lindane): فقط با نسخه پزشک و در موارد خاص (به دلیل عوارض احتمالی).
نکات کاربردی برای استفاده از داروها
1.دستورالعمل داروخانه یا پزشک را دقیقاً رعایت کنید.
2.در صورت بروز حساسیت یا تحریک، مصرف را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.
3.تمام افراد خانواده را بررسی و در صورت لزوم درمان نمایید.
4.پس از درمان دارویی، با شانه دندانه‌ریز تخم‌ها و شپش‌های مرده را خارج کنید.
3. محصولات فوراور — چه کمکی می‌کنند؟
محصولات برند تجاری «فوراور» (Forever) به‌طور مستقیم حشره‌کش شپش نیستند، اما برخی محصولات می‌توانند به ترمیم پوست سر، کاهش التهاب و بهبود شرایط پس از درمان کمک کنند:
•Aloe-Jojoba Shampoo: شوینده ملایم و ترمیم‌کننده پوست سر پس از درمان.
•Aloe Vera Gelly: برای آرام‌سازی نواحی التهاب‌دار و ترمیم خراش‌های سطحی.
•Aloe Vera (خوراکی): تقویت عمومی و کمک به بهبود وضعیت پوست و سیستم ایمنی (غیرمستقیم).
پیشنهاد کاربردی: بعد از اتمام دوره‌ی درمانی (خانگی یا دارویی)، برای بازسازی پوست سر و جلوگیری از خشکی و خارش، از شامپوی آلوئه جوجوبا و ژل آلوئه‌ورا استفاده شود.
4. نکات پیشگیری و مدیریت در خانواده و مدرسه
•تمام اعضای خانواده را معاینه کنید — حتی اگر علامتی ندارند.
•وسایل مشترک (شانه، برس، کلاه) را جدا کنید یا ضدعفونی کنید.
•در محیط مدرسه یا مهدکودک اطلاع‌رسانی کنید تا دیگران نیز بررسی شوند.
•کودکان را تشویق کنید از تماس سر به سر پرهیز کنند و کلاه را به اشتراک نگذارند.
8. سوالات متداول:
سوال ۱: آیا شپش فقط در موهای کثیف ایجاد می‌شود؟
پاسخ: خیر؛ شپش ارتباطی مستقیم با کثیفی ندارد و می‌تواند در موهای تمیز یا تمیزتر هم اتفاق بیفتد. عامل اصلی تماس مستقیم است.
سوال ۲: شپش در چه گروه سنی شایع‌تر است؟
پاسخ: بیشترین شیوع در کودکان مهدکودکی و دبستانی است (معمولاً بین ۵ تا ۱۱ سال) به‌دلیل تماس نزدیک و بازی‌های گروهی. با این حال، بزرگسالان نیز ممکن است مبتلا شوند، به‌خصوص اعضای خانواده یا مراقبان کودکان.
سوال ۳: آیا شپش در فصل خاصی بیشتر شایع است؟
پاسخ: شپش می‌تواند در تمام فصول رخ دهد، اما شیوع آن در فصل تابستان و آغاز سال تحصیلی یا دوره‌هایی که کودکان در اردوها و جمع‌های دوستانه حضور دارند کمی بیشتر گزارش می‌شود. بنابراین باید در این بازه‌ها دقت بیشتری داشت.
سوال ۴: آیا محصولات فوراور شپش را می‌کشند؟
پاسخ: محصولات فوراور به‌طور مستقیم به عنوان حشره‌کش ضدشپش تأیید نشده‌اند. با این حال برخی از محصولات آلوئه‌ورا می‌توانند به ترمیم پوست سر و کاهش التهاب کمک کنند و پس از درمان دارویی یا خانگی مفید باشند.
سوال ۵: چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
پاسخ: اگر:
•خارش خیلی شدید یا زخم و عفونت ثانویه وجود دارد.
•درمان‌های خانگی کمکی نکرده‌اند.
•فرد مبتلا کودک خردسال یا فردی با شرایط پزشکی حساس است
نتیجه گیری
شپش سر مشکل شایعی است اما قابل‌پیشگیری و درمان است. ترکیب روش‌های خانگی (روغن نارگیل، سرکه و شانه‌کشی دقیق) با درمان‌های دارویی مناسب معمولاً نتیجه‌بخش است پس با آرامش میتوانید آن را برطرف کنید و جای نگرانی نیست
